روش‌انس‌باقرآن(ویژه‌جوانان)(ازطریقکارگاه‌آموزشیمفسرین[سطح 3 صفحه 97

-149

معرّفي كتاب «اَنْوارُ اَلتَّنْزِيْلِ وَ اَسْرارُ اَلْتَأْوِيْل»

تفسير اَنْوارُ التَّنْزِيل يا تفسير بيضاوي، تأليف ناصرالدّين ابوسعيد بيضاوي شيرازي (قاضي سعيد ابوالخير) معروف به بيضاوي از دانشمندان معروف اهل تسنن قرن هفتم و هشتم هجري (متوفّاي 685 ه.ق مصادف با 665 ه.ش) ، شافعي ، اشعري است . وي تأليفات زيادي دارد كه همه آن‌ها تحت الشعاع اين تفسير واقع شده‌اند.

اين تفسير كه به زبان عربي و در 4 جلد (در سال 1341 ه.ق مصادف با 1301 ه.ش) در قطع وزيري و با تصحيح محمد حسين اعلمي به چاپ رسيده است، پس از تأليف و از ابتداي انتشار، مورد توجّه دانشمندان و حوزه‌هاي علميّه علوم اسلامي قرارگرفته و مورد تدريس ، شرح و حاشيه قرار گرفته است.

اين كتاب كه بيشتر برگرفته از كشّاف زمخشري و تفسير كبير رازي است و در حقيقت در برابر كشّاف زَمَخْشَرِي به نگارش درآمده و گرايش به فكر اشعري و جمود به عقايد آنان در آن به چشم مي‌خورد در طبقه‌بندي تفاسير اهل سنّت، از جمله تفاسير به رأي ممدوح ، به شمار مي‌آيد. وي برخي از معضَلات تفسيري را در پرتو تدبّر و

-150

انديشه و كنكاش‌هاي لغوي توضيح مي‌دهد و تعقّل و تدبّر در معاني قرآن را ضروري مي‌داند.

روش بيضاوي در اين تفسير، بدين‌صورت است كه ابتدا، بحثي درباره سوره و نام آن و محلّ نزول و سبب نزول دارد؛ آنگاه آيه به آيه، تفسير ادبي مي‌كند و آنچه در باب اعراب، معاني و بيان كلمات قرآني مطرح است، از كشّاف نقل مي‌كند، سپس به بحث‌هاي كلامي و اعتقادي مي‌پردازد، كه در اين قسمت بيشتر از تفسير فخررازي بهره مي‌برد و در لغت و اشتقاق كلمات نيز از مفردات راغب سود مي‌جويد.

بيضاوي، در تبيين آيات، به آيات مشابه و نيز روايات و شأن نزول‌ها توجّه دارد؛ گاه نيز از روايات ضعيف و اسرائيليات استفاده مي‌كند. حواشي فراواني بر اين تفسير نگاشته شده كه مشهورترين آن‌ها، حاشيه شيخ زاده و حاشيه شهاب خَفاجي معروف به عِناية‌القاضي و حاشيه قُرْنَوِيّ است.

-151